Ὁ Ἅγιος Θεόφιλος ὁ δία Χριστὸν σαλός, ἐκ τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων Κιέβου

Ἑορτάζει στὶς  28 Οκτωβρίου

ΜΕΡΟΣ Η’   Οι «εχθροί» του στάρετς 

Ιδιαίτερα εχθρικός απέναντι του ήταν ο ιερομόναχος Ιώβ, ο προϊστάμενος του ερημητηρίου. Επειδή πίστευε ότι όλες οι ενέργειες και οι πράξεις του μακαρίου ή­ταν μόνο υποκρισία και δεισιδαιμονία, κατέτρεχε τον στάρετς σε κάθε του βήμα και παρενέβαλλε σ’ αυτόν όσες ενοχλή­σεις και δυσκολίες μπορούσε, κουράζον­τας τον Μητροπολίτη με διαρκείς αναφο­ρές και παράπονα. Όταν έβλεπε ένα πλή­θος προσκυνητών γύρω από τον μακάριο, ο Ιώβ έτρεχε στην αυλή και τους επέπληττε ως δεισιδαίμονες, αναγκάζοντάς τους να διαλυθούν.

Όταν αυτή η τακτική δεν ωφελούσε, ο προϊστάμενος έδινε εντολή να κλείσουν τις πύλες του μοναστηρίου μετά από το δείπνο, ώστε το φιλοπερίερ­γο πλήθος να μη περιστοιχίζη τον μακά­ριο και να μη πλησιάζη το κελλί του. Και δεν σταματούσε σ’ αυτό. Συχνά εισέβαλλε στο κελλί του μακαρίου, τον στηλίτευε με οργή στις γυναίκες και μάζευε από το τραπέζι του στάρετς τα ασπρόρουχά του, για να τον εμποδίση από του να τα δώση στις πλύστρες. Σε όλους αυτούς τους εξ­ευτελισμούς ο στάρετς απαντούσε μόνο με την πραότητα και τη σιωπή ή ανέφερε δι­άφορες ευαγγελικές παραβολές. Επειδή όμως ο προϊστάμενος δεν ησύχαζε και εξακολουθούσε να τον ενοχλή, συχνά ο στάρετς προφυλαγόταν από την άδικη οργή και τον διαβολικό πειρασμό με το να μη του ανοίγη την πόρτα. 

«Παντελεήμων», έλεγε σε τέτοιες περιπτώσεις ο μακάριος στον υποτακτικό του, «κλείσε την πόρτα. Τώρα έρχεται ο εχθρός μας». Ο Παντελεήμων γνώριζε καλά ποιος ή­ταν αυτός ο «εχθρός» και έσπευδε να κλείση την πόρτα, όσο πιο γερά μπορούσε.

Τελικά ο Ιώβ, για να ενοχλή περισσό­τερο τον μακάριο και για να αποδείξη το δικαίωμα και την εξουσία του, μετέφερε τον στάρετς στο ισόγειο ενός μεγάλου κτι­ρίου κοντά στο δικό του διαμέρισμα. Μο­λονότι εκεί υπήρχαν τέσσερα μεγάλα και άνετα δωμάτια, ο στάρετς ήταν πολύ δυσ­αρεστημένος, διότι μία τέτοια αλλαγή στη ζωή και στη διαμονή του τον εμπόδιζε να κάνη όλα αυτά, για τα οποία τον είχε κα­λέσει ο Κύριος. 

Όταν η Λαύρα έστειλε στο ερημητήριο τον ιεροδιάκονο Θεοδόσιο Τουπίτσιν, ε­πειδή είχε ανάγκη ιδιαιτέρας παρακολου­θήσεως λόγω ψυχικής παθήσεως, τον έβα­λαν να μείνη με τον στάρετς στο δεύτερο μπροστινό δωμάτιο. Ο μακάριος δεν άντε­ξε και αμέσως τον έδιωξε. Εξωργισμένος από την αυθαίρετη αυτή ενέργεια, ο προϊ­στάμενος Ιώβ πήρε για δεύτερη φορά τον Θεοδόσιο και μπαίνοντας στου Θεοφίλου είπε ήσυχα: «Πάτερ Θεοδόσιε! Μετά οσίου όσιος έση και μετά εκλεκτού εκλεκτός έση [Ψαλμ. ιζ’ 26-27]… Πάρε την ευλογία του πατρός Θεοφίλου· αυτός θα σε νουθετή και θα ζήσετε ειρη­νικά…» 

Όμως ο Θεόφιλος, βγαίνοντας από το πίσω δωμάτιο, έδιωξε ξανά τον Θεοδόσιο και φώναξε στον Ιώβ: «Γράμματα ξέρεις;»
 «Αν δεν ήξερα, δεν θα είχα γίνει προϊστάμενος», απάντησε χαμογελώντας ο Ιώβ.

 «Κι έχεις διαβάσει τα βιβλία της Αγίας Γραφής, ε;»

 «Όχι μόνο τα διάβασα, αλλά ξέρω και πολλά απ’ έξω».

 «Γιατί ο Κάιν σκότωσε τον αδελφό του τον Άβελ; Πες! Απάντησε! Γιατί;»

 Και σπρώχνοντας τον Ιώβ έξω από το δωμάτιο χτύπησε την πόρτα πίσω του. Ε­κείνος, προσβεβλημένος ως τα βάθη της ψυχής του, έστειλε αμέσως σχετική ανα­φορά στον μητροπολίτη Φιλάρετο και, α­παριθμώντας όλες τις άπρεπες και αυθαί­ρετες πράξεις του Θεοφίλου, παρακαλού­σε να εκδιωχθή από το ειρηνικό και από­μερο ερημητήριο του Κιτάγιεφ. 

Απ’ όλες αυτές τις καταγγελίες φαίνε­ται πόσο λίγο καταλάβαιναν τον Θεόφιλο όσοι ζούσαν κοντά του. Αυτό όμως δεν εί­ναι περίεργο. Όποιος δεν γνωρίζει τη δι­κή του ψυχή, δεν είναι καθόλου περίεργο αν δεν μπορή να καταλάβη την ψυχή του αδελφού του. Όταν ο κόσμος διά της σο­φίας ουκ έγνω τον Θεόν εν τη σοφία Αυ­του [Α’ Κορ. α’ 21], δεν είναι καθόλου περίεργο αν οι άν­θρωποι αυτού του κόσμου δεν μπορούν να καταλάβουν έναν αληθινό δούλο του Θεού, πολύ δε περισσότερο έναν τόσο μεγά­λο και εκλεκτό δούλο Του όπως ο μακά­ριος στάρετς Θεόφιλος, του οποίου το φρό­νημα, ήδη εκ κοιλίας μητρός αυτού, υπήρ­ξε λύχνος της αληθείας του Χριστού και όλη η ζωή του, αρχίζοντας από την πρώ­τη παιδική ηλικία, ήταν συνυφασμένη με διάφορα θαύματα και σημεία, τα οποία μας θυμίζουν την παιδική ηλικία ενός αγίου από τους πιο δημοφιλείς στην Ρω­σία, του θαυματουργού Αγίου Νικολάου. 

Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήττη. Ο κόσμος εν τω πονηρώ κείται [3]. Δεν θέλει να δη μέσα στην ευλάβεια αυτών των α­σκητών αληθινούς υιούς του Θεού. Αντί­θετα τους περιφρονεί και τους μισεί. Έχει όμως δίκαιο ο κόσμος να μισή αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι, απαρνούμενοι τον κόσμο, αφιερώνουν όλη τη ζωή τους στην προσευχή για τον κόσμο; Ανάμεσά μας, φτώχεια ανυπολόγιστη, θλίψεις ανεξάντλητες, λύπη απαρηγόρητη! Ο εχ­θρός του γένους μας διάβολος πολεμά με όλες του τις δυνάμεις εναντίον μας. Εκύ­κλωσαν ημάς κύνες πολλοί, συναγωγή πονηρευομένων περιέσχον ημάς [Ψαλμ. κα’ 14]. Η προ­σευχή των δικαίων είναι για μας όπλο ισχυρό για την απόκρουσι όλων των εχ­θρών. Κι όμως αυτοί, που αγωνίζονται σκληρά εναντίον του εχθρού και ζητούν να σώσουν τους ανθρώπους από την ορ­γή του Θεού, αντιμετωπίζουν γενική καταδίκη, περιφρόνησι και κατατρεγμό. Ωστόσο, οι αγωνιστές αυτοί μνημονεύ­ουν με υπομονή τα λόγια του Ευαγγελίου: Ει εκ του κόσμου ήτε, ο κόσμος αν το ίδιον εφίλει· ότι δε εκ του κόσμου ουκ εστέ, αλλ’ εγώ εξελεξάμην υμάς εκ του κό­σμου, δια τούτο μισεί υμάς ο κόσμος [Ιωάν. ιε’ 19].
 «Ενεδρεύσωμεν τον δίκαιον…»

  Έτσι συνέβη και με τον στάρετς Θεόφι­λο. Ακόμη και ο συμμοναστής του, ο προϊστάμενος Ιώβ, δεν μπόρεσε να τον καταλάβη, αλλά αντίθετα τον κατεδίωξε από φθόνο. Τελικά, βλέποντας ότι οι ύβρεις και οι ταπεινώσεις δεν επρόκειτο να επι­τύχουν τίποτε, ο Ιώβ σκέφθηκε νέο τρόπο, για να απαλλαγή από τον μακάριο. Άρχι­σε να συγκεντρώνη διάφορες συκοφαν­τίες εναντίον του, ελπίζοντας ότι έτσι θα πετύχη να διώξη τον στάρετς από το ερημητήριο. 

Ο σοφός Σολομών, αναφερόμενος σε παρόμοιες σκέψεις κακών ανθρώπων, λέ­ει: Ενεδρεύσωμεν τον δίκαιον, ότι δύσ­χρηστος ημίν εστι και εναντιούται τοις έργοις ημών… Εγένετο ημίν εις έλεγχον εννοιών ημών. Βαρύς εστιν ημίν και βλεπόμενος· ότι ανόμοιος τοις άλλοις ο βίος αυτού και εξηλλαγμέναι αι τρίβοι αυτού. Εις κίβδηλον ελογίσθημεν αυτώ…[Σοφ. Σολ. β’ 12-16]. 

Δεν ξέρουμε αν ο Ιώβ δεχόταν τις ανό­ητες αυτές κατηγορίες εναντίον του δι­καίου. Από τις αναφορές του πάντως ένα πράγμα είναι φανερό: θέλοντας να προσδώση αληθοφάνεια στις συκοφαντίες, ερ­μήνευε την ιδιόρρυθμη ζωή του μακαρί­ου στάρετς Θεοφίλου εντελώς αντίστρο­φα. Έγραφε στον μητροπολίτη Φιλάρετο ότι ο μεγαλόσχημος ιερομόναχος Θεόφι­λος «διασύρει τον μοναχισμό και, με την αμέλεια του για τον βαθμό του, παρουσιάζεται εντελώς ξένος προς αυτόν. Διαδί­δει την δεισιδαιμονία και την υποκρισία. Κρατώντας κρυφή την εσωτερική πλευρά της ζωής του με θράσος και παραφορά, προξενεί αμφιβολίες για το ποιόν των θρησκευτικών αντιλήψεών του και την κατάστασι της διανοητικής υγείας του». Δεν ήταν άραγε με τον ίδιο τρόπο που ε­πιχειρήθηκε η συγκέντρωσι ψευδών μαρ­τυριών εναντίον του Ιησού Χριστού; Ό­μως δικαίων ψυχαί εν χειρι Θεού [Σοφ. Σολ. γ’ 1]. Όσο κι αν προσπάθησαν οι εχθροί του μακαρί­ου στάρετς, δεν μπόρεσαν να επιτύχουν τους στόχους τους. 

Ο μακάριος δεν θλιβόταν καθόλου από την άδικη συκοφαντία. Απ’ εναντίας χαι­ρόταν, ενθυμούμενος τα λόγια της Αγίας Γραφής: Ει ονειδίζεσθε εν ονόματι Χριστού, μακάριοι, ότι το της δόξης και το του Θεού Πνεύμα εφ’ υμάς αναπαύεται· κατά μεν αυτούς βλασφημείται, κατα δε υ­μάς δοξάζεται. Μη γαρ τις υμών πασχέτω ως φονεύς ή κλέπτης ή κακοποιός ή ως αλλοτριοεπίσκοπος· ει δε ως Χριστιανός, μη αισχυνέσθω, δοξαζέτω δε τον Θεόν εν τω μέρει τούτω [Α’ Πέτρδ’ 14-16]. Μακάριοι εστέ όταν ονειδίσωσιν υμάς και διώξωσι και είπωσι παν πονηρόν ρήμα καθ’ υμών ψευδόμενοι ένεκεν εμού. Χαίρετε και αγαλλιάσθε, ότι ο μισθός υμών πολύς εν τοις ουρανοίς [Ματθ. ε’ 10-11]. 

Όταν ο συγκελλιώτης του Ιβάν πλησί­ασε με συμπάθεια τον στάρετς θέλοντας να μάθη πώς μπορούσε να αντιμετωπίζη τόσες θλίψεις με απάθεια, ο στάρετς α­πάντησε:
«Αχ, Ιβάν, Ιβάν! Είναι καλύτερα να υπομένης την αδικία από το να την διαπράττης ο ίδιος».
 «Κι αν όλα αυτά τα υπομένης μάταια, για το τίποτε, πατερούλη;»

«Και τι μ’ αυτό; Δεν μπορούμε να αντιταχθούμε σ’ έναν κακό άνθρωπο. Είναι αμαρτία να παραδίδεται κανείς στην λύπη. Είμαστε εξόριστοι πάνω στη γη. Οι εξό­ριστοι δεν παραξενεύονται για τις ύβρεις και τις προσβολές. Βρισκόμαστε κάτω από το επιτίμιο του Θεού, και το επιτίμιο συνί­σταται σε στερήσεις και κόπους. Είμαστε άρρωστοι στην ψυχή και στο σώμα και στους άρρωστους ωφελούν τα πικρά φάρμακα»….

Ο ευθύς και φιλειρηνικός Μητροπολίτης κάλεσε ιδιαιτέρως τον στάρετς Θεόφιλο και τον υπέβαλε σε εξέτασι.

«Θεόφιλε», του είπε ο πράος ποιμενάρχης, «έφθασαν πάλι παράπονα για σένα». «Αλλότριοι επανέστησαν επ’ εμέ και κραταιοί εζήτησαν την ψυχήν μου [12]», απάν­τησε ήρεμα ο μακάριος χαμηλώνοντας το βλέμμα του στο έδαφος. «Ναι, αλλά τι θα με συμβούλευες να κά­νω με σένα;» «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε! [Ψαλμργ’ 24]» απάντησε ο Θεόφιλος. «Γράφουν ότι διαδίδεις την δεισιδαιμο­νία και είσαι πειρασμός για την αδελφό­τητα και τον λαό». «Λύτρωσε με από συκοφαντίας ανθρώ­πων [Ψαλμ. ριη’ 134] ». «Μη μιλάς για “λύτρωσι”, αλλά για τη λογική, αδελφέ! Ο προϊστάμενος με ενο­χλεί και ζητά την τιμωρία σου». «Κύριος φωτισμός μου και σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι [Ψαλμ. κς’];» «Λοιπόν, κοίταξε με», κατέληξε ο Μη­τροπολίτης Φιλάρετος. «Είμαι ενοχλημέ­νος με σένα, σκανταλιάρη…» « Εν Κυρίω ο μισθός μου και η φροντίς μου παρά Υψίστω [Σοφ. Σολ. ε’ 15]».

Με αυτό η συζήτησις τελείωσε και ο μακάριος, αφού έβαλε μετάνοια στον Μητροπολίτη, έφυγε  γρήγορα, αφήνοντας τον σεβαστό ποιμενάρχη στην ίδια απο­ρία σχετικά με την αθωότητά του, την οποία είχε και προηγουμένως……